Яцек Мальчевский

Jacek Malczewski herbu Tarnawa, (ur. 15 lipca 1854 w Radomiu, zm. 8 października 1929 w Krakowie) – polski malarz, jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu przełomu XIX i XX wieku.

Яцек Мальчевский из-под герба Tarnawa, (родился 15 июля 1854 г. в Радоме, умер 8 октября 1929 г. в Кракове) - польский художник, один из главных представителей символизма рубежа XIX и XX вв.

Malczewski urodził się w Radomiu, w starej, ale pozbawionej majątków ziemskich rodzinie szlacheckiej. Ród Malczewskich z Malczewa wydał także sławnego niegdyś poetę Antoniego Malczewskiego. Jego ciotką była znana mistyczka Wanda Malczewska. Z rodziny pochodził także generał WP i minister spraw wojskowych z czasów przewrotu majowego Juliusz Tadeusz Tarnawa-Malczewski. Jacek po kądzieli spokrewniony był z Jadwigą Łuszczewską, Karolem Szymanowskim i Jarosławem Iwaszkiewiczem.

Do 13. roku życia wychowywał się pod okiem rodziców, Juliana i Marii z Korwin Szymanowskich. Ojciec był generalnym sekretarzem Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego guberni radomskiej, matka córką b. oficera wojsk napoleońskich Aleksandra, który ku rozpaczy "towarzystwa" ożenił się z panną służebną swych rodziców imieniem Brońcia. W roku 1867 rodzice wysłali Jacka do majątku wuja Feliksa Karczewskiego w Wielgiem, gdzie jego opiekunem i nauczycielem był Adolf Dygasiński. 4 lata później 17-letni Malczewski przeprowadził się do Krakowa, gdzie uczył się w gimnazjum oraz został wolnym słuchaczem Szkoły Sztuk Pięknych, a następnie (na prośbę Jana Matejki) opuścił gimnazjum i studiował tylko w SSP.

W październiku 1875 wyjechał na dalsze studia do Paryża. Do pracowni Matejki powrócił jesienią 1877. W 1880 zwiedził Włochy, odwiedził Lwów, a potem Podole. W 1884 wziął udział w wyprawie archeologicznej do Azji Mniejszej. W 1887 ożenił się z córką krakowskiego aptekarza. Z tego związku na świat przyszły dzieci: w 1888 córka Julia, a 24 października 1892 syn Rafał (później także malarz).

Od 1884, od momentu śmierci ojca, w malarstwie Malczewskiego pojawił się powracający motyw śmierci. W latach 1894–1897 zaczął tworzyć obrazy symbolistyczne. Na kursach im. Baranieckiego uczył malarstwa kobiety, które wówczas nie miały prawa studiować w SSP. W 1897 został jednym z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka". W 1898 bardzo głęboko przeżył śmierć matki, a w 1900 po konflikcie z Julianem Fałatem opuścił krakowską ASP. Poza uczelnią pozostawał 10 lat organizując w tym czasie wiele wystaw swoich prac, podróżując między innymi ponownie do Włoch.

W 1910 rektorem ASP został Teodor Axentowicz, Malczewski powrócił na stanowisko profesora, aby w 1912 zostać rektorem ASP. Funkcję tę pełnił do wybuchu I wojny światowej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zaczął zdawać sobie sprawę, że jego malarskie wizje należą do przeszłości. Rozpoczął obrachunek z własnym życiem. Powstał wówczas wzruszający cykl obrazów "Moje Życie", coraz częściej malował autoportrety.

Jubileusz 70-lecia życia obchodził organizując wystawy swoich obrazów w Krakowie, Lwowie, Warszawie i Poznaniu. W latach 1923–1926 założył szkółkę malarską dla utalentowanych dzieci wiejskich.

Pod koniec życia artysta stracił wzrok. W Krypcie Zasłużonych na Skałce pochowano go zgodnie z ostatnim życzeniem we franciszkańskim habicie tercjarskim.

Znaczna kolekcja dzieł malarza (68 obrazów i szkiców oraz 18 rysunków i akwarel), obejmująca wszystkie okresy jego twórczości, znajduje się w Galerii Sztuki we Lwowie.

Był malarzem, który pozostawił po sobie najwięcej autoportretów. Najbardziej znane to "Autoportret w białym stroju" z 1914, "Autoportret w zbroi" z 1914, wcześniejsze "Autoportret z hiacyntem" z 1902 i Autoportret w jakuckiej czapce (1907), oraz "Pożegnanie z pracownią" z 1913.

Мальчевский родился в старой дворянской семье, потерявшей свои земельные владения. К роду Мальчевских относился также известный когда-то поэт Антоний Мальчевский. Его тетей была мистик Ванда Мальчевская. Из этой семьи происходил также генерал и военный министр во времена майского переворота Юлиан Тадеуш Мальчевский.

До 13 лет Яцек воспитывался у родителей, Юлиана и Марии из рода Шимановских. Отец был генеральным секретарем Кредитного Общества радомской губернии, мать - дочкой бывшего офицера наполеоновских войск Александра, который женился на девушке-служанке своих родителей по имени Броньча. В 1867 г. родители выслали Яцека в поместье дяди Феликса. 4 года спустя 17-летний Мальчевский переехал в Краков, где учился в гимназии, стал вольным слушателем Школы Искусств, а потом (по просьбе Яна Матейко) бросил гимназию и учился только в ШИ.

В октябре 1875 г. выехал для продолжения учебы в Париж. В мастерскую Матейко вернулся осенью 1877 г. В 1880 г. посетил Италию, Львов. В 1884 г. принял участие в археологической экспедиции в Малую Азию. В 1887 г. женился на дочке краковского аптекаря. В 1888 г. родилась дочь Юлия, а 24 октября 1892 г. - сын Рафал (позже также художник).

С 1884 г. - с момента смерти отца - в живописи Мальчевского появился постоянно возвращающийся мотив смерти. В последнюю декаду XIX в. в его творчестве доминировал символизм. На курсах им. Баранецкого обучал живописи женщин, которые тогда не имели права учиться в ШИ. В 1897 г. стал одним из основателей Общества Польских Художников "Искусство". В 1898 г. очень тяжело пережил смерть матери, а в 1900 г. после конфликта с Юлианом Фалатом бросил краковскую Акдению Искусств. Вне вуза оставался 10 лет, организовав в тот период много выставок своих работ и путешествуя в числе прочего опять по Италии.

В 1910 г. ректором АИ стал Теодор Axentowicz, и Мальчевский вернулся на должность профессора, чтобы через 2 года стать ректором АИ. Эту функцию он исполнял до начала Первой мировой войны. После восстановления независимости Польши Мальчевский пришел к выводу, что его взгляды художника относятся к прошлому и начал подводить итоги прожитой жизни. Тогда появился волнующий цикл картин "Моя Жизнь", он все чаще рисовал автопортреты.

Свой 70-летний юбилей отметил, организовав выставки своих картин в Кракове, Львове, Варшаве и Познани. В 1923-1926 годах основал художественную школу для талантливых сельских детей.

В конце жизни художник потерял зрение. Похоронен в Склепе Заслуженных на Скалке согласно завещанию в францисканском монашеском одеянии.

Значительная коллекция произведений художника (68 картин и набросков, а также 18 рисунков и акварелей), охватывающая все периоды его творчества, находится в Галерее Искусства во Львове.

Он стал художником, который оставил после себя больше всего автопортретов. Наиболее известные - это "Автопортрет в белом наряде", "Автопортрет в доспехах", более ранние "Автопортрет с гиацинтом" и «Автопортрет в якутской шапке, а также "Прощание с мастерской".

Посмотреть работы в галерее.